“Dat klinkt allemaal een stuk makkelijker dan het is,” weet Jeroen Zandboer, manager duurzaamheid van BAM Bouw en Techniek. “De realisatie van de Upcycle Mall heeft een flinke inspanning en dosis lef gevraagd van alle betrokken. Daarnaast was er ook sprake van een reeks toevalligheden en gebeurtenissen die mooi in elkaar pasten.” 

Het begin

Gemeente Rotterdam zocht contact met BAM omdat zij al circulaire ervaring hadden opgedaan bij eerdere projecten. Rond dezelfde tijd zocht ingenieursbureau BOOT contact met BAM met de vraag of zij geen bestemming wisten voor het voormalig lab in Delft. Dit was het begin. Vele overleggen, berekeningen en input van de oorspronkelijke architect maakten uiteindelijk het hergebruik mogelijk. In 2014 was het gebouw van TNO nog fors uitgebreid, op dat moment was echter al duidelijk dat het na ongeveer zeven jaar weg zou moeten om plaats te maken voor een woonwijk. Daarom was het al zo gebouwd dat het makkelijk te demonteren was met onder andere losmaakbare verbindingen. Je kunt wel zeggen dat het wat dat betreft zijn tijd ver vooruit was.

“

Het gebouw van circa 80 meter lang en 35 meter breed, is volledig gedemonteerd

In de voorbereiding zijn alle componenten gelabeld, op kwaliteit getoetst en is er van tevoren een logistiek plan en demontage- en opslagplan gemaakt. Het gebouw van circa 80 meter lang en 35 meter breed, is volledig gedemonteerd. Het gebouw is grotendeels uit elkaar gehaald tot losse elementen, zo kunnen de materialen gemakkelijk vervoerd worden naar de tijdelijke opslaglocaties. In sommige gevallen, zoals bij de liftschacht en de gebouwhoge kozijnen, is ervoor gekozen om ze in hun geheel te transporteren. Bij de opslaglocatie liggen de grote onderdelen, waar weersinvloeden minder effect op hebben, op een buitenopslag. Voor de meer kritische onderdelen is er een geconditioneerde binnenopslag. 

Materialen leidend in ontwerp

“Het ontwerp van de nieuwe Upcycle Mall is volledig aangepast aan de wensen van de gemeente Rotterdam en de eindgebruiker(s). De gebruiksfunctie van het gebouw is in de nieuwe situatie anders dan in de oude situatie en daarmee zijn er ook extra materialen nodig. Deze worden zoveel mogelijk gezocht op circulaire marktplaatsen en in gebouwen die gesloopt worden. Het ontwerpproces vergt extra inspanning omdat je zoveel mogelijk met hergebruikte materialen wil werken en deze materialen leidend laat zijn in je ontwerp. In een traditioneel project loopt dit proces andersom, dan maak je eerst een ontwerp en zoek je daar de benodigde materialen bij. Dit is voor het ontwerp- en uitvoeringsteam een hele zoektocht om tot een hoogwaardig circulair gebouw te komen,” legt Zandboer uit.

“

Dit is niet zomaar een milieupark, maar een milieupark gericht op de toekomst

Verantwoordelijk wethouder Karremans (Handhaving, Buitenruimte en Mobiliteit) is blij met het project dat hij ziet ontstaan: “Op dit milieupark kunnen Rotterdammers straks niet alleen spullen weggooien in de containers, maar ook spullen doneren op het zogenaamde doneerplein. Deze spullen krijgen een tweede leven in de Upcycle Mall. Dit is niet zomaar een milieupark, maar een milieupark gericht op de toekomst. Een toekomst waarin we afval gebruiken als grondstof. Het gebouw zelf dient als prachtig voorbeeld.”

Ruimte huren

In de Upcycle Mall kunnen circulaire ondernemers straks een ruimte huren. De inschrijving daarvoor is op dit moment nog niet geopend, maar één van de voorwaarden is dat deze ondernemers werken met de grondstoffen (spullen) die Rotterdammers wegbrengen naar het doneerplein op het milieupark. Dat doneerplein komt tussen het milieupark en de Upcycle Mall. Daar kunnen ze zien of ze hun spullen gescheiden weggooien of doneren. “Je kunt denken aan bestaande producten hergebruiken, repareren of er iets nieuws van maken,” aldus een woordvoerder van de gemeente. “Maar er komt ook een reparatiefunctie. Dus wie weet nemen de Rotterdammers straks gewoon hun eigen spullen weer mee. Het belangrijkste is dat de berg afval zo klein mogelijk wordt.”

En zo ziet BAM het ook: “De kunst van het bouwen gaat niet alleen over het ontwerp en de constructie. Het is de erkenning voor wie we bouwen. De levens waar we impact op hebben, de gemeenschappen die worden gevormd. Samen zetten we met de realisatie van de Upcycle Mall en het milieupark de toon en kijken we verder dan vandaag,” aldus Zandboer.

Er komt trouwens in het najaar nog een wedstrijd voor alle Rotterdammers om een originele naam voor de Upcycle Mall te bedenken.